Kierownicy Katedry Chemii Nieorganicznej od roku 1904

OTTO RUFF (1871-1939) Kierownik Katedry Chemii Nieorganicznej,1904 - 1916 Chemia organiczna Chemia nieorganiczna Elektrochemia techniczna

         Ur. 30 XII 1871 w Schwabisch Hall; zmarł 17 IX 1939 we Wrocławiu. Po ukończeniu gimnazjum humanistycznego w Hall uczył się w latach 1889-91 zawodu aptekarza u Radcy Dworu Vögelena w Stuttgarcie, jednego z pierwszych farmaceutów tamtych czasów. Później w latach 1891-94 - pracował jako pomocnik aptekarza w Cuvet (Szwajcaria Franc.), Hamburgu, Berlinie i Londynie. W latach 1894-97 odbywał studia chemiczne na Uniw. w Berlinie, gdzie związał się z Laboratorium Emila Fischera. W r. 1896 zdał państwowy egzamin na Aptekarza a w roku1897 uzyskał doktorat z filozofii w Uniw. Berlińskim (promotor Oskar Piloty, uczeń i współpracownik E.Fischera). Od drugiego roku studiów był Ruff wolontariuszem w Laboratorium Fischera a następnie asystentem pomocniczym i na nim spoczywał główny ciężar prowadzenia Zakładu Chemii Nieorganicznej i Analitycznej, bo nie było nieorganików. Po promocji doktorskiej w r.1897 otrzymał etat asystenta i współpracował z E.Fischerem, który zostawiał mu dużą samodzielność. Habilitację z tematyki cukrowej : "Syntezy w grupie cukrów ; nowa metoda degradacji aldoz", zrobił w r.1901. Opracowana przez Ruffa metoda degradacji aldoz była istotnym elementem w badaniach Fischera, za które otrzymał on w r. 1902 nagrodę Nobla z dziedziny Chemii. Rozprawa habilitacyjna Ruffa została wydana jako pomoc dydaktyczna dla kierunku studiów Chemia. Po habilitacji został Ruff nadasystentem.
          Odczuwany przez europejskie uniwersytety brak chemików nieorganików spowodował, że E.Fischer skierował dwóch swoich wybitnych uczniów na naukę chemii ogólnej i nieorganicznej : Alfreda Stocka do Moissana w Paryżu a Otto Ruffa do Ostwalda w Lipsku. Po tym stażu, w r.1903 - Ruff został profesorem nadzw. i przełożonym Oddziału Chemii Uniw .Berl.
          W latach 1902-1904 Ruff współpracował z Albertem Carstenem, głównym architektem budynków nowej Politechniki w Gdańsku, projektując wewnętrzną zabudowę i podstawowe wyposażenie Budynku Chemii. W latach 1904 -1916 - Ruff kierował Katedrą Chemii Nieorganicznej w Polit.Gd. jako profesor zwyczajny. W latach 1906/07, 1908/09, 1911/12, 1913/14, 1914/15 i 1915/16 był Dziekanem Wydz. Chemii PG. W r. 1916 Ruff opuścił Gdańsk obejmując do r. 1939, takie samo stanowisko w Politechnice Wrocławskiej a od r. 1933 - również na Wydziale Filozoficznym Śląskiego Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma we Wrocławiu. Decyzja wyjazdu z Gdańska związana była z brakiem opału i zasilania Budynku Chemii w energię elektryczną niezbędną w pracach badawczych Ruffa. Opuszczając Katedrę w Gdańsku rekomendował na swoje miejsce Hansa von Wartenberga z Berlina. We Wrocławiu Ruff współpracował intensywnie ze śląskim przemysłem, przez szereg lat był przewodniczącym Śląskiego Oddziału Związków Chemików Niemieckich a w latach 1933-35 był vice-prezesem Niemieckiego Towarzystwa Chemicznego.

          Dorobek naukowy O.Ruffa jest ogromny i wielce różnorodny. W spisie prac [ 3 ] figuruje 290 publikacji oraz dwie książki. Z okresu pracy w Berlinie pochodzi 35 pozycji, 95 - z Gdańska i 162 z Wrocławia . Szczytowa roczna liczba publikacji Ruffa przypada na rok 1911 w Gdańsku - 19 poz. Główne czasopisma , w których Ruff publikował to : Zeitschrift fur anorganische und allgemeine Chemie (113), Chemische Berichte (82), Angewandte Chemie (18), Zeitschrift für Elektrochemie (14). A oto główne kierunki prac : chemia organiczna (cukry) - 17 prac, chemia nieorganiczna fluoru - 86, chemia wysokich temperatur - 44, elektroliza stopionych elektrolitów - 9, masy plastyczne - 10, węgliki - 20, odmiany węgla - 20, wybuchy CO₂ w kopalniach-7, inne prace z chemii nieorganicznej - 72. Książki Ruffa : "Chemia Fluoru" , Springer Verlag, Berlin 1920. Po śmierci Moissana w 1907 r. Ruff był światowym autorytetem w chemii fluoru i w chemii wysokich temperatur. Wielu ludzi dostrzegało u Moissana (Nagr.Nobla 1906) i Ruffa podobny sposób uprawiania chemii i duchowe podobieństwo. Druga książka Ruffa to "Wprowadzenie do chemicznego Practicum", Lipsk 1926, II.Wyd.1937 Otto Ruff był zapalonym i uzdolnionym eksperymentatorem. Z udanych doświadczeń czerpał radość życia a jego ogromna zawodowa aktywność wynikała z ciekawości i głodu osiągnięć chemicznych.

         Honory Ruffa i zaszczyty : Medal Liebiga , wojenny Krzyż Zasługi, doktorat h.c. Politechniki w Dreźnie "w uznaniu wielostronnych i efektywnych badań w obszarze chemii", członkostwo Akademii Nauk w Halle i w Madrycie oraz Tow. Naukowego w Getyndze.

         Sprawy szczególne i ciekawostki: Ruff obok Arrheniusa (1859-1927; Nagroda Nobla 1903), Moissana (1852-1907, Nagroda Nobla 1906) i Wernera (1866-1919, Nagroda Nobla 1913) jest uważany za twórcę renesansu chemii nieorganicznej w pierwszym dwudziestoleciu XX wieku. Jest to tym dziwniejsze, że mając duże osiągnięcia w chemii organicznej dał się przesterować na chemię nieorganiczną przez Emila Fischera, swego Mistrza, który był dla niego najwyższym autorytetem. W gdańskej pracy Ruffa są trzy gdańskie ciekawostki:
          - jego współpraca z A.Carstenem w zakresie wewnętrznej zabudowy i podstawowego wyposażenia Budynku Instytutu Chemicznego Politechniki Gdańskiej. Artykuł Ruffa z r.1905 [ 1 ]zawiera szczegółowe opisy wszystkich instalacji, wyposażenia i zagospodarowania budynku, z planem sytuacyjnym, planami trzech kondygnacji z opisem przeznaczenia poszczególnych pomieszczeń oraz fotografię stołu doświadczalnego w Audytorium Chemicznym.

Stół do demonstracji chemicznych w Audytorium Chemicznym PG (wg. lit. 1)
          - O.Ruff wygłaszał odczyty w Gdańskim Towarzystwie Przyrodniczym i zamieścił 7 swoich prac w piśmie tego towarzystwa.
          - O.Ruff ma w gdańskim dorobku szereg prac technologicznych dotyczących otrzymywania naczyń ceramicznych odpornych na wysokie temperatury z glinek wschodnio-pruskich. Swego czasu wystawiał niektóre eksponaty na wystawie wyrobów ceramicznych w Olsztynie i otrzymał tam Złoty Medal. W archiwum Uniwersytetu Wrocławskiego, w zespole akt z lat 1811-1945 znajduje się osobliwy dokument: Album Wydziału Filozoficznego 1926-38 zawierający odręcznie pisane życiorysy Profesorów Wydziału a wśród nich życiorys Ruffa.. Odręczny gotyk sprawił nam spore trudności, ale treść i forma życiorysu dały dużo informacji o jego autorze, jako człowieku. Nazwisko Ruffa jest szeroko znane ponieważ jego osiągnięcia trafiły do podręczników akademickich. Podręczniki chemii nieorganicznej (np. E.Józefowicza) piszą o Ruffie przy okazji różnych fluorków, w tym AgF₂ , które jako pierwszy otrzymał i zbadał. Podręczniki chemii organicznej (np. Nenitescu lub Morrisson Boyd obszernie piszą o reakcji imiennej zwanej degradacją Ruffa. Reakcja ta ma różne zastosowania, np w syntezie oraz w korelacjach konfiguracji aldoz. W witrynie Internetu, wśród klasycznych reakcji chemii organicznej, jest reakcja Ruffa z odnośnikiem do jego pracy z r.1899. W dziejach świata XX wieku dużą rolę odegrał otrzymany i zbadany przez Ruffa heksafluorek uranu UF₆ . Opisana przez Ruffa niezwykła lotność tego związku (temp. wrzenia 57^o C) zapewniła mu zastosowanie do rozdzielania izotopów uranu ²³⁵U i ²³⁸U. Ten rozdział był istotnym elementem skonstruowania pierwszych bomb uranowych w amerykańskim tajnym projekcie Manhattan w USA w 1945 r. [ 2 ] Niezbędne do skonstruowania bomby uranowej wzbogacenie naturalnego uranu w izotop 235, który w naturze stanowi zaledwie 0.72%, prowadzono metodą wykorzystującą różnice w szybkości dyfuzji cząsteczek ²³⁵UF₆ i ²³⁸UF₆. Ruff miał przezwisko nadane mu przez studentów - "pastor cząsteczek". W konstrukcji jego wykładów i nieco natchnionym sposobie ich wygłaszania widzieli studenci elementy kaznodziejskie, jak u prawdziwego pastora. To przezwisko poszlo za nim z Gdańska do Wrocławia. Znając rodowód Ruffa możemy dorzucić, że w jego rodzinie ze strony matki było kilku pastorów. O Ruffie pisali : Walter Hückel [ 3 ], Wilhelm Klemmm [ 5 ], praca zbiorowa [ 4 ], i sam Ruff [ 7 ]